دکتر ملک‌زاده:

فشار خون و چربی خون بالا، مهمترین عامل رو به افزایش مرگ و ناتوانی زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی ایران

 

یافته‌های یک مطالعه وسیع جهانی نشان می‌دهد پنج عامل خطر کلاسیک، علت نیمی از بیماری‌های قلبی عروقی هستند و پیشگیری یا اصلاح آنها بویژه فشارخون و چربی خون بالا در پنجاه سالگی، بیش از یک دهه به عمر زنان و مردان می‌افزاید.

 

فرشته هاشمی، 10 فروردین 1404/  30 مارس 2025

 

به گزارش وب‌سایت  دکتر رضا ملک‌زاده، این مطالعه که توسط کنسرسیوم جهانی خطر قلب و عروق  (GCVRC)  آلمان طراحی  و نتایج آن 30 مارس 2025 / 10 فروردین 1404 در مقاله ای با عنوان GLOBAL EFFECT OF CARDIOVASCULAR RISK FACTORS ON LIFETIME ESTIMATES  در مجله نیوانگلند منتشر و در کنگره کالج آمریکایی قلب و عروق ارائه شده، با همکاری بسیاری از محققان کشورهای مختلف از جمله محققانی از ایران و پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران به سرپرستی دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز این دانشگاه و مجری اصلی مطالعات بزرگ کوهورت، مطالعه پرشین (بزرگترین مطالعه ملی پیشگیری از بیماری‌های مزمَـن غیرواگیر)، داده‌های بیش از 2 میلیون فرد 18 سال و بالاتر مشارکت‌کننده در مطالعات کوهورت (حدود 300 هزار شرکت‌کننده در مطالعات کوهورت محققان ایرانی) در 133 گروه از شش قاره و 39 کشور جهان را به منظور «بررسی تاثیر بود و نبود پنج عامل خطر کلاسیک: فشار خون بالا، چربی خون بالا، اضافه وزن و چاقی، دیابت و مصرف سیگار در تفاوت طول عمر و امید به زندگی مرتبط با بیماری های قلبی و عروقی طی سنین 50 تا 90 سالگی» ، با هدف ارائه مفیدترین راهکارهای منطقه‌ای پیشگیری اولیه و مرگ‌های ناشی از این بیماری‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.

 

میانگین پیگیری مشارکت‌کنندگان در مطالعات کوهورت حاضر در این مطالعه جهانی بیش از 7 سال، برای مرگ‌های قلبی عروقی بیش از 8 سال و حداکثر پیگیری مشارکت‌کنندگان در مطالعات کوهورت برای هر دو موضوع، بیش از 47 سال بوده است. همچنین سطوح بررسی عوامل خطر کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی شامل فشار خون شریانی، « سیستولیک بیشتر از 130 میلی متر جیوه، چربی خون ید ( non-HDL cholesterol )، بیشتر از 130 میلی گرم در دسی‌لیتر، کمبود وزن ، اضافه وزن یا چاقی به عنوان شاخص توده بدنی، 20 یا ≥25 کیلوگرم بر متر مربع،  دیابت با سابقه پزشکی، گزارش خود یا تشخیص جدید در معاینه اولیه با استفاده از معیارهای قند خون، و سیگار کشیدن به صورت منظم (حداقل یک نخ سیگار در روز) یا کمتر از یک نخ سیگار در روز، سیگار، سیگار برگ، یا پیپ، تعریف، و همچنین بیماری قلبی عروقی به عنوان اولین انفارکتوس میوکارد کشنده یا غیرکشنده، آنژین ناپایدارعروق کرونر، سکته مغزی ایسکمیک یا هموراژیک و مرگ قلبی و عروقی یا غیرقابل طبقه‌بندی در نظر گرفته شده است. میانگین فشار خون سیستولیک افراد مورد بررسی در این مطالعه نیز  128.7  میلی متر جیوه ، چربی خون بد (non-HDL cholesterol)  155.6 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، شاخص توده بدنی 25.7 کیلوگرم بر متر مربع بوده و در مجموع 7.7 درصد افراد، مبتلا به دیابت و 22.3 درصد سابقه مصرف سیگار داشته‌اند. منظور از تفاوت تخمینی طول عمر نیز «سال‌های زندگی بدون بیماری قلبی و عروقی یا مرگ» است که با نبود عوامل خطر در یک سن شاخص معین مرتبط، و به عنوان تفاوت بین امید به زندگی با و بدون عوامل خطر کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی محاسبه شده است.

 

یافته های کلیدی مطالعه

 

پنج عامل خطر کلاسیک علت نیمی از بیماری‌های قلبی و عروقی جهان

یافته های این مطالعه حاکیست: پنج عامل خطر کلاسیک شامل فشار خون بالا، چربی خون بالا، اضافه وزن و چاقی، دیابت و مصرف سیگار علت نیمی از بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ‌های ناشی از آن هستند.

 

کاهش قابل توجه خطر بیماری‌های قلبی و عروقی با پیشگیری و اصلاح عوامل خطر پنجگانه

نتایج بررسی‌ها همچنین نشان داد در مجموع، خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی با پنج عامل خطر کلاسیک یاد شده، در میان کسانی که هیچ یک از عوامل را در سنین 50 تا 90 سالگی نداشتند، 13 درصد برای زنان و 21 درصد برای مردان بوده ، درحالی که این خطر برای افرادی که هر پنج عامل خطر را داشتند به 24 درصد برای زنان و 38 درصد برای مردان می رسد.

 

یک دهه عمر بیشتر و سالمتر با نداشتن پنج عامل خطر کلاسیک

طبق یافته های حاصل شده، افرادی که در سن 50 سالگی، هیچ یک از پنج عامل خطر کلاسیک گفته شده را نداشتند، در مقایسه با افرادی که دارای همه این عوامل خطر بودند، شانس بیش از یک دهه عمر بیشتر و سالمتر عاری از بیماری‌های قلبی و عروقی (حداکثر 13.3 سال برای زنان و 10.6 سال برای مردان ) داشتند و البته میزان تفاوت طول عمر افراد ، بسته به نوع عامل خطر متفاوت بوده است .

 

بیش از یک دهه تاخیر در مرگ با نداشتن پنج عامل خطر

همچنین مقایسه مرگ افراد دو گروه و تفاوت طول عمر آنها نشان داد زنان و مردان در صورت نداشتن هیچ یک از عوامل خطر پنجگانه کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی، به ترتیب 14.5 سال و 11.8 سال بیشتر از کسانی که هر پنج عامل خطر را دارا بودند، عمر می‌کنند.

 

بیشترین افزایش طول عمر با پیشگیری یا اصلاح فشار خون بالا

بر اساس نتایج  مطالعه حاضر، در میان عوامل خطر کلاسیک بیماری های قلبی و عروقی، نداشتن فشار خون بالا و مصرف نکردن سیگار بالاترین سهم را در داشتن طول عمر بیشتر مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ‌های ناشی از آن دارد.  افرادی که هیچ اصلاحی در سبک زندگی و تغییر در عوامل خطر بیماری‌های قلبی و عروقی طی سنین 50 تا 90 سالگی ایجاد نکرده، اما فشار خون بالا و سیگار کشیدن را بین سنین 55 تا 60 سالگی اصلاح کرده‌اند، به ترتیب بالاترین سال‌های عمر مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ‌های ناشی از آن را داشتند.  این یافته مطالعه، تاثیر مهم کنترل فشار خون بالا و مصرف نکردن سیگار بویژه در سنین 55 سالگی به بعد را در بین عوامل خطر بیماری‌های قلبی  وعروقی و نقش مهم آن در داشتن طول عمر و امید به زندگی بیشتردر این بیماری‌ها را نشان می‌دهد.

 

طول عمر و امید به زندگی بیشتر، با اصلاح حتی یک عامل خطر

تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای کسانی که یک یا چند عامل خطر را در طول یک دهه میانسالی اصلاح کرده بودند در مقایسه با کسانی هیچ اقدامی نداشتند، نشان داد که اصلاح حتی یک عامل خطر بیماری های قلبی و عروقی می‌تواند سال‌های عمر را به اندازه  بود و نبود آن عامل خطر تغییر دهد!

 

تاثیر تجمع عوامل خطر پنجگانه کلاسیک در طول عمر مرتبط با بیماری‌های قلبی و عروقی

مطالعه، با اشاره به ناهمگونی منطقه‌ای و تاثیر تنوع جغرافیایی در میزان تفاوت طول عمر با و بدون عوامل خطر پنجگانه کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی و مرگ‌های ناشی از آن  در گروه‌های قومی مختلف همچنین تاکید دارد که تجمع عوامل خطر کلاسیک گفته شده نیز در تفاوت طول عمر افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی  و مرگ‌های ناشی از آن در قیاس با افراد فاقد این عوامل خطر تاثیرگذار است.

 

به گفته نویسندگان مطالعه، بیماری‌های قلبی و عروقی همچنان عامل اصلی مرگ و میر در جهان هستند و بار بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی را بر جوامع و نظام‌های سلامت تحمیل کرده‌اند. در این بین، پنج عامل خطر کلاسیک مورد بررسی در مطالعه که همه آنها قابل پیشگیری و اصلاح هستند، نیمی از بار جهانی بیماری‌های قلبی و عروقی را تشکیل می‌دهند و از طریق مدیریت موثر این عوامل می‌توان به کاهش چشمگیر هزینه‌های سلامت مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی در جهان امید فراوان داشت.

 

وضعیت ایران در زمینه عوامل خطر پنجگانه کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی

 

نیمی از مرگ‌های ایران زودرس هستند

دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجری مطالعات بزرگ کوهورت، مطالعه ملی پرشین (مطالعه پیشگیری از بیماری‌های مزمن غیرواگیر شامل 200 هزار مشارکت‌کننده از نژادها و اقوام مختلف در 22 استان ایران) و بزرگترین مطالعه پیشگیری اولیه و ثانویه از بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته های قلبی و مغزی در کشور (پلی‌ایران) که از نویسندگان همکار مطالعه جهانی در مجله نیوانگلند بوده است، به تشریح وضعیت کشورمان در 5 عامل خطر کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی و مرگ‌های ناشی از آنها اشاره کرد و گفت: نیمی از مرگ‌ها در ایران زودرس (زیر70 سال) و 18 درصد خیلی زودرس (زیر50 سال) هستند و بیماری‌های قلبی و عروقی بویژه سکته‌های قلبی و مغزی، علت نزدیک به 50 درصد از مرگ‌های زودرس در ایران را به خود اختصاص می‌دهند.

 

افزایش دو برابری مرگ‌های قلبی عروقی در ایران

دکتر ملک‌زاده گفت: شمار مرگ‌های قلبی و عروقی ایران، طی سه دهه گذشته، از 89 هزار به بیش از 173 هزار مورد رسیده و بیش از دو برابر افزایش یافته که ایسکمیک قلبی (59 درصد)، سکته مغزی (23 درصد) و فشار خون بالا ( 10 درصد ) مجموعا با سهم 93 درصدی، سه رتبه نخست را در بین علل مرگ‌های قلبی و عروقی ایران دارا هستند و در این میان سهم فشار خون بالا در مرگ‌های ناشی از سکته‌های مغزی ، به شکل پررنگ‌تری در حال افزایش است.

 

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: حدود 30 درصد ایرانی‌ها به دلیل سکته قلبی و 15 درصد به علت سکته مغزی فوت می‌کنند و 15 درصد ایرانی‌هایی که بر اثر سکته قلبی فوت می‌کنند، زیر ۵۵ سال هستند و این روند در حال  افزایش است.

 

به گفته وی، سن سکته های قلبی و مغزی و عمل جراحی بای پاس عروق کرونر در ایران حداقل ده سال  کمتر از میانگین کشورهای اروپایی است.

 

شیوع 42 درصدی فشار خون بالا در بزرگسالان ایران

مجری بزرگترین مطالعه پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی در ایران تصریح کرد: میزان شیوع فشار خون بالا در بزرگسال (30 79 سال) ایران 42 درصد است و نیمی از ایرانیان با رسیدن به سن 55 سالگی به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند، نیمی از مبتلایان فشار خون بالا از بیماری خود بی‌خبرند، تنها 38 درصد مبتلایان فشار خون بالا تحت درمان هستند و فشار خون بالای تنها 32 درصد افراد تحت درمان، کنترل می‌شود.

 

چربی خون بالای 60 درصد بزرگسالان سنین بیش از 40 سال ایران

دکتر ملک‌زاده از چربی خون بالا به عنوان دیگر عامل بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی نام برد و با استناد به نتایج مطالعه ملی پرشین گفت: 60 درصد ایرانیان بالای 40 سال، چربی خون بالا دارند. میانگین «چربی خون بد» که بهتر است کمتر از 50 میلی‌گرم باشد، در مردان ایرانی ، حدود ۱۲۴ میلی‌گرم و در زنان، حدود ۱۲۰ میلی گرم است.

 

ابتلای 15 درصد ایرانیان به دیابت و 25 درصد به پیش دیابت

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره وضعیت دو عامل خطر دیگر از عوامل خطر پنجگانه کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی در ایران گفت: 15 درصد جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت و بیش از 25 درصد در مرحله پیش دیابت هستند.

 

مصرف 13 درصدی سیگار و قلیان و 10 درصدی تریاک در ایران

وی همچنین گفت: 13 درصد مردم ایران سیگار و قلیان و 10 درصد تریاک مصرف می‌‌کنند.

 

اضافه وزن و چاقی 70 درصد ایرانی‌ها

دکتر ملک‌زاده به تشریح روند اضافه وزن و چاقی به عنوان یکی از عوامل خطر کلاسیک بیماری‌های قلبی وعروقی در ایران پرداخت و ضمن نگران‌کننده خواندن شیوع فزایند چاقی و کم‌تحرکی در کشور، بر لزوم کنترل آن تاکید کرد و گفت: 70 درصد ایرانی‌ها مبتلا به «اضافه وزن یا چاقی» (47 درصد اضافه وزن و 23 درصد چاقی) هستند و 90 درصد هر دو جنس در ایران، تحرک کافی ندارند.

 

مدیریت فوری عوامل خطر مرگ و ناتوانی زودرس با افزایش شمار سالمندان جهان

نویسنده همکار مطالعه « اثر جهانی عوامل خطر قلبی عروقی بر برآوردهای طول عمر » منتشره در نیوانگلند گفت: با کاهش مستمر زاد و ولد در سطح جهان و ایران و در حالی که سن امید به زندگی به بالای 80 سال رسیده، بسیار مهم است که افراد مسن‌ بتوانند طول عمر بیشتر و سالم و به دور از ناتوانی داشته و در امور اجتماعی و جامعه همچنان مفید باشند و این مهم، زمانی امکانپذیر است که سیاستگذاران نظام سلامت کشورها عوامل خطر کلاسیک بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی به عنوان مهمترین عامل مرگ و ناتوانی زودرس در جهان و ایران را با توجه ویژه به کنترل فشار خون بالا به عنوان مهمترین عامل خطر این بیماری‌ها، مدیریت کنند.

 

انتهای پیام