مطالعه «سرطان مری و معده در شمال ایران » ( GEMINI / Gastric and Esophageal cancer study in Northern Iran ) ، یکی از مهمترین تحقیقات زیربنایی در بین مطالعات علمی دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران به شمار می‌رود که با همکاری وسیع محققانی از دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، گلستان، اردبیل و محققان بین‌المللی از آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (InternationalAgency for Research on Cancer / IARC) وابسته به سازمان بهداشت جهانی، موسسه تحقیقات سرطان آمریکا (National Cancer Institute/NCI)، گروه ژنتیک سرطان دانشگاه کمبریج انگلستان، موسسه کارولینسکا سوئد، دانشگاه گلاسکو و دانشگاه لیدز بریتانیا، دانشگاه جان هاپکینز و دانشکده پزشکی «ماونت ساینا» ایالات متحده و دانشگاه تورنتو کانادا، با هدف «شناسایی علل بروز بالای سرطان مری در شمال شرق و سرطان معده در شمال ایران و اقدامات پیشگیرانه برای این سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی انجام شده است.
شمال ایران بخشی از «کمربند آسیایی سرطان مری و معده در منطقه آسیا» را تشکیل می‌دهد و دارای «بالاترین میزان سرطان مری در جهان» در شمال شرق (استان گلستان) و «بیشترین میزان بروز سرطان معده در جهان» در منطقه شمال (استان اردبیل ) بوده است.
اولین گزارش‌ها از شیوع بالای این سرطان‌ها به اوایل دهه 1970 باز می‌گردد، زمانی که یک ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت به عنوان تلاش مشترک بین دانشکده بهداشت دانشگاه تهران و آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) سازمان بهداشت جهانی، در شمال ایران ایجاد شد. این نظام ثبت سرطان، شیوع بالای سرطان مری (میزان بروز استاندارد سنی 109/100000 در مردان و 175/100000 در زنان) را در بخش شرقی ساحل دریای خزر که در حال حاضر به نام استان گلستان شناخته می‌شود، گزارش کرد.
پس از آن در سال 1999 تیم تحقیقاتی دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و موسس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد این دانشگاه با همکاری پژوهشگرانی از ایران و محققان بین‌المللی و بویژه محققان ثبت سرطان در دهه 1970 ، اجرای مطالعه GEMINI / Gastric and Esophageal cancer study in Northern Iran را با هدف بررسی عوامل اتیولوژی و ژنتیک سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی در مناطق پرخطر ایران (استان گلستان و استان اردبیل) آغاز کردند.
مرحله برنامه‌ریزی برای مطالعه GEMINI دو سال (1999 تا 2001) طول کشید. دکتر ملک‌زاده ضمن بازدیدهای متعدد از مراکز تحقیقات سرطان در جهان ، بویژه اروپا، آمریکا و چین ، از محققان برای پیوستن به این مطالعه دعوت کرد که مورد استقبال آنها قرار گرفت.
دکتر ملک‌زاده و همکارانش همچنین برای تحقق اهداف تحقیقاتی خود، کلینیک اترک در گنبد کاووس و کلینیک ارس در اردبیل را با همکاری دانشگاه علوم پزشکی گلستان و دانشگاه علوم پزشکی اردبیل برای شروع مطالعه، شناسایی و ثبت موارد ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی و روند پیشگیری و درمان افراد مورد مطالعه تاسیس کردند.
تیم تحقیقاتی دکتر ملک‌زاده تصمیم گرفتند که برای اهداف مطالعاتی خود، ابتدا بر روی علل شیوع بالای سرطان معده در اردبیل متمرکز شوند و با دعوت از دکتر «مک کول» از دانشگاه گلاسکو به عنوان برجسته‌ترین محقق سرطان معده در جهان برای همکاری در مطالعه GEMINI ، نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت، برای نخستین بار در ایران، در اردبیل شکل گرفت و بعدها با همکاری محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علوم پزشکی گلستان، نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت در استان گلستان نیز ایجاد شد. هر دو نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت ایجاد شده در استان اردبیل و استان گلستان، به دلیل داده‌های دقیق و بسیار با کیفیت در حد برنامه ثبت سرطان کشورهای توسعه یافته، سرانجام وارد معتبرترین مرجع بین‌المللی ثبت سرطان سازمان بهداشت جهانی (سرطان در پنج قاره جهان/ Globocan ) شدند.
محققان در مطالعه بررسی شیوع بالای سرطان معده در شمال ایران (استان اردبیل) ابتدا تحقیقی را بر روی 1200 فرد داوطلب سالم از شهرهای اردبیل و مشکین‌شهر انجام دادند که نتایج آن نشان داد معده اکثر مشارکت‌کنندگان در مطالعه، ملتهب بوده و تنها 5 درصد آنها، معده طبیعی و بدون التهاب داشتند. نتایج بررسی‌ها نشان داد میکروب «هلیکوباکترپیلوری» در 95 درصد افراد، مهمترین علت التهاب معده است.
همچنین بررسی‌های اولیه در کلینیک اترک در بین 200 فرد مبتلا به سرطان معده نشان داد شایعترین محل بروز سرطان معده در اردبیل، بیشتر در ناحیه کاردیای معده افراد بروز یافته است.
درحالی که نتایج تحقیقات نشان داده است استان اردبیل در شمال ایران، دارای بالاترین میزان بروز سرطان معده ( 50 در 100 هزار) در ایران و جهان است، مطالعه GEMINI در ادامه، با هدایت دکتر ملک‌زاده و با تلاش و همکاری تیم تحقیقاتی از دانشگاه علوم پزشکی اردبیل (دکتر فرهاد پورفرضی و همکارانش) در سطح وسیع‌تری و با هدف پیشگیری از بروز سرطان معده در شمال ایران بر روی 20 هزار نفر از جمعیت استان اردبیل ادامه یافته و برنامه پیشگیری از سرطان معده با کنترل میکروب هلیکوباکتر پیلوری و تجویز آسپرین، در حال اجراست.
پروژه تحقیقاتی بدخیمی‌های معده و مری در شمال ایران (GEMINI) بعدها بیشتر توسعه یافت و زیربنای سایر مطالعات بزرگ دکتر ملک‌زاده و تیم تحقیقاتی شامل مطالعه کوهورت گلستان/ Golestan Cohort Study – GCS (بررسی شیوع بالای سرطان مری در شمال شرق ایران) و در ادامه POLYIRAN Study (مطالعه پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی و …) قرار گرفت.
مطالعه GEMINI ، سپس از دو هدف اصلی تحقیق که شناسایی علل بروز بالای شیوع سرطان مری در شمال شرق ایران و سرطان معده در شمال ایران بود نیز فراتر رفت و به عنوان یکی از معتبرترین منابع علمی در زمینه نقش سبک زندگی در ایجاد سرطان‌ها، در یک مطالعه کوهورت جهانی در موسسه ملی تحقیقات سرطان آمریکا تحت عنوان GEM Share /GEMINI Shared Repository مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در حال حاضر پرتابل مطالعه جهانی GEM Share /GEMINI Shared Repository در موسسه ملی سرطان آمریکا (National Cancer Institute) به منظور ایجاد زمینه بهتر همکاری‌های مطالعاتی با سایر محققان از طریق ارائه طرح‌های تحقیقاتی پیشنهادی و سهولت بررسی این طرح‌ها راه‌اندازی شده است. در این پرتابل همچنین فهرست تمام پروژه‌ها و مقالات مرتبط با مطالعه GEMINI در دسترس است.
مطالعه سرطان مری و معده در شمال ایران ( GEMINI ) را می‌توان نمونه‌ای از پیشرفت‌های اخیر در تحقیقات پزشکی در ایران و الگویی موفق در عرصه همکاری‌های علمی بین‌المللی به شمار آورد که امکان انجام مطالعات تحقیقاتی در مقیاس بزرگ در کشورهای در حال توسعه را نشان می‌دهد.
از مطالعه GEMINI تا کنون 100 مقاله در مجلات معتبر بین المللی به چاپ رسیده است.
جزییات بیشتر مطالعه GEMINI در مقاله ذیل قابل مشاهده است:
انتهای پیام