دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران روز سه‌شنبه هشتم خردادماه  1403 /  May 28 2024 طی سخنانی در «سمینار ریچارد دال» با موضوع  Opium as a carcinogen: new insights from the Golestan Cohort Study/ تریاک ماده سرطانزا: رویکردی جدید از مطالعه کوهورت گلستان که در دانشگاه «آکسفورد» برگزار شد، دستاوردهای ملی و بین‌المللی مطالعه کوهورت گلستان در زمینه «اثبات سرطانزا بودن مصرف مستمر تریاک در انسان» را تشریح کرد.

 

به گزارش وب‌سایت دکتر رضا ملک‌زاده ، پروفسور «سر ریچارد دال»، استاد دانشگاه آکسفورد و برجسته ترین اپیدمیولوژیست پزشکی جهان بود. او برای نخستین بار، ارتباط بین مصرف سیگار و سرطان ریه را شناسایی کرد و تحقیقات او منجر به کاهش چشمگیر تعداد مصرف‌کنندگان سیگار در انگلستان و کشورهای غربی شد. این دانشمند، در سن 92 سالگی درگذشت. سمینار «ریچاد دال» از جمله سیمنارهای دانشگاه آکسفورد است که به افتخار وی، با موضوع محوری «سلامت عمومی و اپیدمیولوژی» از سوی واحد اپیدمیولوژی سرطان و با حضور اعضای دانشگاه آکسفور برگزار و طی آن از دانشمندانی که تحقیقات طولانی، مستمر و موثری درباره بیماری‌ها و بویژه سرطان‌ها داشته‌اند، برای ارائه نتایج یافته‌های علمی خود دعوت می‌شود.

 

مطالعه آینده‌نگر مبتنی بر جمعیت  «کوهورت گلستان» ، بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقاست که با همکاری وسیع محققان داخلی و بین‌المللی به رهبری دکتر ملک‌زاده با مشارکت بیش از 50 هزار داوطلب 40 -75 سال (58 درصد زن و 42 درصد مرد)، 80 درصد از قوم ترکمن ساکن گنبد و 334 روستای اطراف، در شمال شرق ایران (استان گلستان) به اجرا درآمده و طی نزدیک به 30 سال تحقیقات بی‌وقفه درباره علل شیوع بالای سرطان مری در این منطقه به عنوان داغ‌ترین نقطه سرطان مری در جهان ، به این یافته مهم دست یافت که ترکیبی از شش عامل خطر شامل «مصرف تریاک، نوشیدن چای داغ، مصرف کم میوه و سبزیجات تازه، بهداشت نامناسب دهان و دندان، مصرف آب آشامیدنی غیربهداشتی و استفاده از سوخت‌های نفتی و بیوزیستی در فضای بسته داخل خانه» از مهمترین عوامل شیوع بالای سرطان مری در شمال شرق ایران هستند. این یافته‌ها بعدها به انتشار مونوگراف «سرطانزا بودن مصرف نوشیدنی‌های داغ« در آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی کمک قابل توجهی کرد.

 

«تاثیر تریاک در بروز هفت نوع سرطان» نیز یکی از مهمترین نتایج مطالعه کوهورت گلستان بود.  یافته‌های کوهورت گلستان که ۱۷ درصد مشارکت‌کنندگان مطالعه، شامل ۸ هزار و ۴۸۷  نفر با میانگین سنی 53 سال ، مصرف طولانی‌مدت (بیش از 12 سال) تریاک را گزارش کرده بودند، نشان داد که مصرف طولانی مدت این ماده مخدر در بروز هفت نوع سرطان «مری، معده، لوزالمعده، ریه، حنجره ، مثانه و حلق» موثر است. همچنین با افزایش میزان خطر مرگ ناشی از کلیه علل مرگ بویژه بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی ، دیابت ، سیروز کبد و برخی از  بیماری های مزمن غیرواگیر ارتباط دارد.

 

دکتر ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، موسس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد و مجری اصلی مطالعه کوهورت گلستان، در سخنرانی خود، پس از ارائه گزارش کاملی از یافته‌ها‌ی بی‌سابقه و دستاوردهای مهم این مطالعه در زمینه تاثیر مصرف مستمر تریاک در بروز سرطان‌های مختلف، برخی بیماری‌های مزمن غیرواگیر  و مرگ‌های زودرس ناشی از  بیماری‌های مرتبط با مصرف این ماده مخدر، در ادامه به بررسی «سرطانزایی مصرف تریاک در انسان» توسط اعضای کارگروه آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی در سال 2018 با اتکا به داده‌های قوی و متقن مطالعه کوهورت گلستان و در ادامه تصویب نهایی «ارتباط مصرف تریاک با بروز هفت نوع سرطان در انسان» در جلسه کارگروه «مونوگراف ۱۲۶» آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان شامل ۱۶ محقق و متخصص برجسته سرطان از ۱۰ کشور جهان در سپتامبر ۲۰۲۰/  ۳۰ شهریور ۹۹ و انتشار نتایج مهم این ارزیابی‌ها در ۸ اکتبر ۲۰۲۰ در مجله معتبر The Lancet Oncology اشاره کرد.

 

عضو کارگروه مونوگراف 126 آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی یادآور شد: بر اساس نتایجی که حاصل بیش از 17 ماه بررسی شواهد «سرطان‌زایی مصرف تریاک» در مطالعات آزمایشگاهی و انسانی و همچنین بررسی بسیار دقیق موضوع در جلسات اعضای کارگروه مونوگراف 126 آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی بود، در نهایت تصویب شد که تریاک با استناد به شواهد «کافی» در مطالعات انسانی، به عنوان «ماده سرطانزا» شناخته و در گروه «یک» عوامل سرطانزا برای انسان، طبقه‌بندی می‌شود.

 

وی افزود: طبق نتایج مورد تایید کارگروه مونوگراف 126 آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان ، مصرف طولانی مدت تریاک به هر شکل (خام، شیره یا سوخته) ، به هر روش (دودی یا بلعیدن) و به هر مقدار در انسان سرطان‌زاست .

 

دکتر ملک‌زاده گفت: کارگروه مونوگراف 126 آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان، همچنین با استناد به شواهد «کافی» در مطالعات انسانی بویژه در مطالعه کوهورت گلستان، مصرف تریاک را با بروز سرطان‌های ریه، حنجره و مثانه ، دارای ارتباط «قوی» اعلام کرده است. بر پایه این بررسی‌ها، همچنین مصرف تریاک، دارای «ارتباط مثبت» با بروز سرطان‌های مری، معده، لوزالمعده و حلق با استناد به شواهد «محدود» در مطالعات انسانی است.

 

مونوگراف ۱۲۶ آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی با عنوان : مصرف تریاک به عنوان سرطان زا برای انسان (گروه 1) در سال 2021 منتشر شده است.

 

مجری مطالعه کوهورت گلستان افزود: با وجود سابقه طولاني و حجم قابل توجه مصرف ترياك در جهان، اغلب مطالعات منتشر شده در این زمینه، با وجود تایید تاثیر مصرف تریاک در افزایش دو برابری خطر بروز سرطان، گذشته‌نگر بوده و در شرایطی که فقدان مطالعات آینده‌نگر معتبر و قابل استناد جهانی درباره «تاثیر مصرف طولانی مدت ترکیبات مواد مخدر در بروز سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی»، به شدت احساس می‌شد، مطالعه «کوهورت گلستان»، به عنوان مهمترین و بزرگترین مطالعه جهان در زمینه  تاثیر مصرف تریاک در بروز سرطان‌ها، به دلیل دارا بودن شمار زیادی از مشارکت‌کنندگان مصرف‌کننده مستمر تریاک ( 8 هزار و 487 از بین بیش از 50 هزار مشارکت‌کننده شامل 17 درصد داوطلبان) با میانگین سنی 53 سال با مصرف طولانی مدت (بیش از 12 سال) که متوسط سن شروع مصرف تریاک در آنها 39 سال بوده، ، پیگیری دقیق و طولانی مدت 15 ساله نمونه‌ها – به طوری که حتی خود اظهاری افراد در زمینه مصرف تریاک، با آزمایش ادرار آنها مجددا مورد بررسی قرار گرفت تا شواهد علمی مطالعه بسیار دقیق و متقن باشد – توانست به اطلاعات و شواهد  بسیار دقیقی درباره تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان تریاک در بین  جمعیت عمومی  (که ترکیبات مواد مخدر را حتی به میزان کم  – در حد نیم گرم – اما طولانی مدت مصرف کرده بودند) و نه فقط جمعیت خاص ، ارائه دهد و فرصتی بی‌نظیر برای موسسات تحقیقاتی در زمینه اثرات مصرف مواد افیونی و تریاک بر بروز سرطان‌ها  و سایر بیماری‌ها فراهم کند و ضمن داشتن پیام‌ها و فواید مهم برای سلامت عمومی، می‌تواند به ترجمه دانش و ارائه شواهد قوی برای  تصمیم‌گیری در سیاست‌های سلامت کمک کند.

 

دکتر ملک‌زاده که پیش از انتشار  مونوگراف 126 آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی/ International Agency for Research on Cancer (IARC /WHO)، در زمینه «اثبات ارتباط مصرف تریاک در بروز هفت نوع سرطان در انسان» در سال 2020، به پاس پژوهش‌های موثر در زمینه سرطان و همچنین ارائه یافته‌ها و شواهد متقن تحقیقاتی درباره «سرطانزایی مصرف تریاک در انسان» در جریان بیش از دو دهه اجرای مطالعه «کوهورت گلستان» در سال 2018 برنده «مدال افتخار  آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی شده است، در سخنرانی خود تاکید کرد: فقدان مطالعات دقیق درباره «مصرف طولانی مدت» ترکیبات مواد مخدر، منجر به کمبود مطالعات اپیدمیولوژیک آینده‌نگر می‌شود؛ مطالعاتی که می‌توانند تاثیرات مصرف درازمدت این ترکیبات را بر بیماری های قلبی عروقی و انواع سرطان ارزیابی کنند.

 

انتهای پیام