برنامه «ثبت بیماری‌های التهابی روده» (Inflammatory Bowel Disease/IBD) از جمله مطالعات مهم و اقدامات اجرایی – تحقیقاتی دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و موسس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد این دانشگاه است که در راستای «برنامه ملی ثبت بیماری‌ها» وزارت بهداشت که خود از بنیانگذاران و متولیان اصلی آن در دوران مسوولیت معاونت تحقیقات وزارت بهداشت طی سالهای 1392 تا 1399 به شمار می‌رفت، انجام شده است.
بیماری‌های اﻟﺘﻬﺎﺑﯽ روده، شامل دو بیماری «ﮐﻮﻟﯿﺖ اوﻟﺴﺮوز» و «ﮐﺮون» گاه متداخل و گاه متمایز، همراه با علائم، پیش‌رونده در صورت عدم تشخیص و کنترل، مادام‌العمر، بدون درمان قطعی اما قابل کنترل با امکان ادامه زندگی عادی برای بیماران به شرط پایبندی کامل و دائمی به مصرف داروهای تجویزی و رعایت رژیم غذایی توصیه شده توسط پزشک معالج است. این بیماری می‌تواند در هر سنی از کودکی تا بزرگسالی (ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺳﻨﯿﻦ ﺟﻮاﻧﯽ) بروز یابد و در زنان به طور قابل توجهی بیشتر از مردان ، در مناطق شهری، شایعتر از مناطق روستایی و در طبقات بالاتر اجتماعی –اقتصادی بیشتر است. کلید طلایی و نکته بسیار حیاتی در کنترل بیماری‌های التهابی روده، تشخیص و مداخله زودهنگام، درمان بموقع اولیه و دائمی برای جلوگیری از پیشرفت و عوارض IBD است. علائم، علل بروز و راه‌های تشخیص و کنترل این بیماری در بخش راهنمای سلامت وب‌سایت، به طور کامل تشریح شده است.
بر اساس مطالعه 2019 «بار بیماری‌ها در جهان/ Global Burden of Disease» که هرسال توسط انستيتوي سنجش و ارزشيابي سلامت دانشگاه واشنگتن امريکا با همکاری صدها محقق از سراسر جهان از جمله محققان ایرانی انجام می‌شود، شمار مبتلایان بیماری‌های التهابی روده طی سال2017 شش میلیون نفر (84 در 100 هزار نفر) برآورد شده است. طبق همین مطالعه، شیوع بیماری‌های التهابی روده در جهان طی سه دهه گذشته، 85 درصد افزایش داشته و البته، یکی از دلایل افزایش نرخ شیوع، شناسایی رو به افزایش بیماران، بهبود بقای مبتلایان به واسطه تشخیص و درمان‌های بموقع و کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری نسبت به سه دهه گذشته است. با این حال آمارها همچنان از تداوم افزایش ابتلا به بیماری‌های التهابی روده در جهان، بویژه در کشورهای با درآمد بالا و کشورهای در حال صنعتی شدن در منطقه آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی حکایت داشته و این شیوع می‌تواند بر سلامت و اقتصاد کشورها تاثیرات مهمی داشته باشد.
در گذشته،، بیماری‌های التهابی روده در ایران، یک بیماری نادر به شمار می‌رفت؛ به طوری که تا ۴۰ سال پیش نامی از آن مطرح نبود، اما شمار مبتلایان این بیماری در کشور ، طی سالهای گذشته به سرعت افزایش یافته است. یک مطالعه انجام شده در کشور ، تعداد مبتلایان بیماری‌های التهابی روده را بین ۳۵ تا ۴۰ هزار نفر برآورد و بیشترین میزان شیوع این بیماری را بین سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی گزارش کرده است.
دکتر رضا ملک‌زاده، موسس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی، در اوایل دهه 90، با همکاری دکتر همایون واحدی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر «گروه پژوهشی بیماری‌های التهابی روده» پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد این دانشگاه و با تلاش گروهی از محققان، اقدام به ایجاد «برنامه ثبت بیماری‌های التهابی روده» با هدف شناسایی هر چه بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری، ثبت بیماران در سامانه ویژه این بیماری و «شبکه ملی تحقیقات بیماری‌های التهابی روده» و همچنین پیگیری دوره‌ای وضعیت سلامت بیماران کردند که با گذشت بیش از یک دهه، تا کنون حدود 14 هزار بیمار مبتلا به بیماری‌های التهابی روده در سراسر کشور با کمک و همراهی پزشکان متخصص گوارش و کبد شناسایی و ثبت شده‌اند.
از جمله دستاوردهای ایجاد برنامه ثبت بیماری‌های التهابی روده توسط دکتر ملک‌زاده، دکترهمایون واحدی و سایر همکاران، انجام مطالعات مختلف بر روی این بیماری که نتایج آنها در قالب مقالاتی در مجلات معتبر بین‌المللی از جمله لنست ، نیچر ژنتیک و … منتشر شده‌اند، بررسی تاثیر داروهای موجود در کنترل بیماری‌های التهابی روده ، شناسایی داروهای موثرتر و پیشنهاد ساخت آنها به شرکت‌های داروسازی، بررسی تاثیر انواع داروها بر گروه‌های مختلف بیماران بسته به شرایط بیماری آنها، بررسی داروهای جدیدتر در حال مطالعه، تکامل و یا ساخت در کشورهای مختلف دنیا و تاثیر نتایج این داروها بر روی بیماران در قالب مطالعات کارآزمایی بالینی، اطلاع از شمار بیمارانی که بیماری آنها تحت کنترل قرار گرفته، ثبت تعداد بیماران فوت شده و در نهایت کمک به سیاستگذاران نظام سلامت ایران و کاهش بار بیماری‌ها و هزینه‌های سلامت از طریق تشخیص زودهنگام و درمان بموقع این بیماری است.
در کنار «برنامه ثبت بیماری التهابی روده»، دکتر ملک‌زاده و همکاران همچنین اقدام به تشکیل «انجمن حمایت از بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده» با اهداف حمایت درمانی از بیماران ثبت شده به روش‌های مختلف شامل کمک به پوشش بیمه‌ای داروها، معرفی درمان‌های جدید به بیماران، کمک دارویی به بیماران نیازمند، آگاهی بخشی به بیماران در زمینه بیماری و روش‌های درمان آن، برگزاری همایش‌های دوره‌ای با حضور شمار زیادی از بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده با هدف اشتراک‌گذاری موضوعات و مشکلات بیماران و پاسخ به پرسش‌ها درباره این بیماری کرده‌اند که نتایج بسیار مفیدی به همراه داشته است.
انتهای پیام